Mësoni më shumë rreth fenomeneve meteorologjike dhe komponentëve kryesorë të motit.
Moti është përshkrimi i kushteve atmosferike momentale në një vend të caktuar, që përfshin parametra si temperatura, lagështia, reshjet, era dhe presioni atmosferik.
Shembull: Më 7 dhjetor 2024, në Prishtinë moti ishte i kthjellët me temperatura rreth 10°C gjatë ditës dhe erëra të lehta nga jugu me shpejtësi 5 km/h.
Temperatura mat nivelin e nxehtësisë së atmosferës. Ajo ndikohet nga faktorë si rrezet e diellit, pozita gjeografike, koha e ditës, lartësia mbi nivelin e detit dhe sezoni.
Shembull: Në luginën e Dukagjinit, temperaturat në dimër mund të zbresin deri në -10°C, ndërsa gjatë verës ato arrijnë deri në 38°C.
Presioni atmosferik është forca që shtresa e ajrit ushtron mbi sipërfaqen e Tokës. Matet me barometër dhe shprehet zakonisht në hektopaskali (hPa).
Shembull: Në një zonë me presion të ulët prej 990 hPa mbi Prishtinë, pritej reshje intensive dhe erëra të forta.
Lagështia është përqindja e avujve të ujit n�� atmosferë dhe ndikon në ndjesinë e temperaturës dhe krijimin e reshjeve.
Shembull: Në qytetin bregdetar të Durrësit, lagështia relative në verë mund të arrijë deri në 95%, duke krijuar ndjesinë e një nxehtësie të rënduar.
Reshjet janë forma të ndryshme të ujit që bien nga atmosfera në Tokë, duke përfshirë shiun, borën dhe breshërin. Matet në milimetra (mm) për të treguar sasinë e ujit që bie në një zonë të caktuar.
Shembull: Në Tetovë, reshjet mesatare vjetore janë rreth 850 mm, ndërsa në zonat malore të Rugovës ato mund të tejkalojnë 1500 mm.
Era është lëvizja e ajrit në atmosferë, shkaktuar nga ndryshimet e presionit atmosferik midis zonave të ndryshme. Matet në kilometra/orë (km/h) ose metra për sekondë (m/s).
Shembull: Në jug të Shqipërisë, erërat nga Adriatiku shpesh arrijnë deri në 20-30 km/h gjatë stinës së dimrit, duke ndikuar lundrimin dhe aktivitetet bregdetare.
Kjo disiplinë studion ndërveprimet mes atmosferës dhe ciklit të ujit, duke përfshirë reshjet, lumenjtë, përmbytjet dhe thatësirat.
Shembull: Në Liqenin e Fierzes, hidrometeorologjia ndihmon në planifikimin e prodhimit të energjisë hidroelektrike dhe parandalimin e përmbytjeve.
Cikli hidrologjik përfshin proceset e avullimit, kondensimit dhe reshjeve, që e kthejnë ujin nga toka në atmosferë dhe anasjelltas.
Shembull: Në zonat malore të Tropojës, reshjet e borës kontribuojnë në furnizimin me ujë të lumenjve gjatë stinës së pranverës.
Përmbytjet ndodhin kur reshjet e mëdha ose shkrirja e borës shkaktojnë rritje të niveleve të ujit në lumenj dhe rezervuarë, duke mbuluar tokën dhe zonat urbane.
Shembull: Në vitin 2021, reshjet e dendura në lumin Vjosa shkaktuan përmbytje në disa zona të Fierit.
Një periudhë e gjatë pa reshje, e cila ndikon në furnizimin me ujë, bujqësinë dhe ekonominë.
Shembull: Në vitin 2022, thatësira në jug të Shqipërisë shkaktoi ulje të prodhimit të ullirit dhe agrumeve.
Zonë me presion të ulët që sjell reshje dhe erëra të forta.
Shembull: Cikloni që kaloi në Greqi në shtator 2023 shkaktoi përmbytje të mëdha në zonat bregdetare.
Zonë me presion të lartë që sjell mot të kthjellët dhe të thatë.
Shembull: Anticikloni mbi Ballkan në gusht 2024 solli valë të nxehtësisë me temperatura deri në 40°C.
Një fenomen ajror që formon një kolonë ajri rrotulluese, e cila mund të shkaktojë dëme të mëdha në sipërfaqe.
Shembull: Në Itali, një tornado shkatërroi disa fshatra në zonën e Lombardisë më 2020.
Stuhi tropikale në Oqeanin Atlantik.
Shembull: Uragani Katrina (2005) shkaktoi shkatërrim të madh në SHBA.
Stuhi tropikale në Oqeanin Paqësor.
Shembull: Tajfuni Haiyan (2013) goditi Filipinet me shpejtësi ere mbi 300 km/h.
Fenomen natyror i elektricitetit që shkarkohet mes reve ose midis reve dhe tokës.
Shembull: Në një stuhi mbi Drenas, një rrufe dëmtoi një shtëpi dhe linjat elektrike në qershor 2024.
Mat presionin atmosferik dhe përdoret për parashikimin e ndryshimeve të motit.
Shembull: Barometri në aeroportin e Tiranës tregoi një presion prej 1005 hPa, duke paralajmëruar reshje shiu.
Mat temperaturën e ajrit dhe lëngjeve.
Shembull: Në Korçë, një termometër regjistroi -15°C gjatë dimrit të vitit 2024.
Mat lagështinë e ajrit.
Shembull: Në Gjirokastër, higrometri tregoi lagështi prej 85% gjatë një mbrëmjeje dimri.
Mat sasinë e reshjeve në një periudhë të caktuar.
Shembull: Në janar 2024, pluviometri në Shkodër regjistroi reshje mujore prej 220 mm.
Këto definicione dhe shembuj janë krijuar për të ndihmuar kuptimin e fenomeneve të motit dhe ndikimit të tyre në jetën tonë të përditshme.